«Ω! Ακόμη είμεθα νήπιοι και ψοφοδεείς!»

Βρισκόμαστε στο σωτήριο έτος 1797 μ.Χ.

Ο Σέργιος Μακραίος, «Διδάσκαλος των Επιστημών της εν Κωνσταντινουπόλει Πατριαρχικής Σχολής», εκδίδει στη Βιέννη το πόνημά του, Τρόπαιον εκ της Ελλαδικής πανοπλίας κατά των οπαδών του Κοπερνίκου εν τρισί διαλόγοις:

«Ελλαδική πανοπλία»: άνευ σχολίων.

Ο «Κύριος Κύριος» Άνθιμος, πατριάρχης Ιερουσαλήμ και πάσης Παλαιστίνης, είναι ο γνωστός Άνθιμος, ο οποίος έναν χρόνο αργότερα, θα «υπέγραφε» την Πατρική Διδασκαλία – αυτό το «αποκορύφωμα του συντηρητισμού και της εθελοδουλείας», όπως το χαρακτηρίζει ο Απόστολος Βακαλόπουλος [Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τ. Δ, σελ. 673, Θεσσαλονίκη 1973].

Ιδού και η αφιέρωση του Σέργιου Μακραίου προς τον Κύριο Κύριο Άνθιμο:

«Δουλική και εδαφιαία προσκύνησις«: οι επιστήμες στις καλύτερες στιγμές τους…

Γράφει ο Α. Βακαλόπουλος [ό.π., σελ. 672 – η υπογράμμιση δική μου]:

Έτσι, άνθρωποι των γραμμάτων και της Εκκλησίας αντέδρασαν εναντίον του λογοτεχνικού και φιλοσοφικού διαφωτισμού, δημοσιεύοντας διάφορες διατριβές […] ο Σέργιος Μακραίος το «Τρόπαιον εκ της ελλαδικής πανοπλίας κατά των οπαδών του Κοπερνίκου» με την καταγέλαστη έπαρση ν’ αποδείξη σαθρές και ν’ ανατρέψη τις ιδέες του Κοπερνίκου (ο φωτισμένος ιερέας και δάσκαλος του Τιρνάβου Ιωάννης Πέζαρος, όταν το έμαθε, είπε γελώντας ειρωνικά: «ω! ακόμη είμεθα νήπιοι και ψοφοδεείς«) [5]

[5] Θερειανού, Κοραής, 1 σ. 46.

Κι αφού φτάσαμε ως εδώ, ας δούμε και τι έγραφε ο Διονύσιος Θερειανός [Ζάκυνθος, 1834 – Τεργέστη, 1899], στον πρώτο τόμο του έργου του Αδαμάντιος Κοραής, Τεργέστη 1889, σ. 45-46 – η παραγραφοποίηση και οι υπογραμμίσεις δικές μου]:

Τοιούτω τρόπω ανεκόπη πολλών σχολείων η επίδοσις, ει και αληθής και πραγματική πρόοδος ήτο αδύνατον να συντελεσθή ένεκαν της μυρίας του έθνους πενίας και των ζοφερών φροντίδων, αίτινες παρέλυον πάντα αυτού λογισμόν. Είναι μεν αληθές το υπό του Ομήρου ειρημένον ότι η δουλεία αφαιρεί το ήμισυ της αρετής· αλλ’ αληθεύει ουδέν ήττον ότι οι πλείους των εν Βυζαντίω πατριαρχευσάντων εδείχθησαν υποδεέστεροι όλως της εντολής των.

Και αυτή η Πατριαρχική Σχολή, ένεκα της ολιγωρίας των ανωτάτων της εκκλησίας ιεραρχών, περιήλθε πολλάκις εις τηλικαύτην αταξίαν, ανομίαν και αναρχίαν, ώστε ο εκ των πρυτανευσαντων εν αυτή, Σέργιος ο Μακραίος, ο προσαγορευθείς «ταμείον πάσης επιστήμης» αποκλαίων την ελεεινήν αυτής κατάστασιν, αναφωνεί προς τοις άλλοις «τα της σχολής παναθλίως έχει· φιλοσοφία γαρ όλως απέπτη, μυσαχθείσα την μετά γοητείας μοχθηρίαν· γραμματική δε υβρίζεται».

Αλλ’ ο καλός σχολάρχης, ο ουτωσί θρηνολογών της πατριαρχικής Ακαδημίας την νέκρωσιν, ήτο εκ των πολλών σχολαστικών εκείνων φιλολόγων και θεολόγων, όσοι δοξοσόφως και άνευ γνώμης εξανέστησαν κατά της «ευρωπαϊκής μωροσοφίας» γενόμενοι δε καταγέλαστοι, εποίησαν καταγέλαστον και των Ελλήνων την φιλεπιστημοσύνην.

Ο Μακραίος συνέταξε και ετύπωσεν εν Βιέννη τω 1797 αναίρεσιν του Κοπερνικείου συστήματος, επιγράψαν αυτήν επί το αλαζονικώτερον «τρόπαιον εκ της ελλαδικής πανοπλίας κατά των οπαδών του Κοπερνίκου, εν τρισί διαλόγοις, φιλοπονηθέν παρά του διδασκάλου των επιστημών της εν Κωνσταντινουπόλει πατριαρχικής σχολής, Σεργίου Μακραίου, ενεσίη δεσποτική του μακαριωτάτου, θειοτάτου, σοφωτάτου και αγιωτάτου πατριάρχου της αγίας πόλεως Ιερουσαλήμ και πάσης Παλαιστίνης, κυρίου Ανθίμου». Η «Αντιφώνησις» του Αθανασίου του Παρίου και το «Τρόπαιον» του Σεργίου Μακραίου (αμφοτέρων χρηματισάντων μαθητών του Ευγενίου) συνεγράφησαν, πατριαρχική εισηγήσει, όπως προφυλάξωσι την Εκκλησίαν και τους Έλληνας από του μεστού παντοίων μιασμάτων ευρωπαϊκού πολιτισμού. Μήπως ολίγον πρότερον δεν εδογμάτισεν ο Ρουσσώ ότι η επιστήμη διαφθείρει τον νουν και την ψυχήν των ανθρώπων και ότι η ημέρωσις είναι αυτόχρημα όλεθρος;

Ο ταμίας πάσης επιστήμης Μακραίος εδόξαζεν ότι η γη ήτο κέντρον του παντός και σκοπός της όλης δημιουργίας και ότι ο ήλιος εδημιουργήθη μόνον ίνα φωτίζη και ζωογονή την γην. Ο Κοπέρνικος ησέβησε και δεινοτάτην εβλασφήμησε βλασφημίαν, αποδείξας μετά μαθηματικής ακριβείας ότι ο ήλιος είναι το κέντρον, περί ο στρέφονται η γη και οι άλλοι πλανήται.

Ο Μακραίος δεν κατετρόπωσε μόνον τον Κοπέρνικον δια της «ελλαδικής πανοπλίας του» αλλ’ εν αγνοία πάντων των της μηχανικής στοιχείων, «ανέτρεψε» και τους περί επικέντρου και αποκέντρου δυνάμεως νόμους του Νεύτωνος· αμφοτέρους δε, Κοπέρνικον και Νεύτωνα και τους οπαδούς αυτών «αγεληδόν φεύγοντας και συνωθουμένους, αθρόους κατέβαλεν»· είτα, βασιλικώς επαναπαυόμενος εφ’ ων έδρεψε δαφνών, επέθηκεν ο νικητής του Κοπερνίκου λαμπροτάτην κορωνίδα εις την θαυμαστήν τροπαιοφορίαν του, συγγράψας και εκδούς «ορθόδοξον υμνωδόν, ήτοι ιεράν φιλοσοφίαν εν μέτροις πινδαρικοίς» – αποστάλαγμα βυζαντινής οσιοφροσύνης και κενοσοφίας, εις μέτρα μεν επώνυμα του υψιπέτου των Θηβών αοιδού, κατά την χάριν δε και την αρμονία πλείστον όσον υστερούντα και αυτών των επιγελάστων του Πτωχοπροδρόμου στίχων.

Πόσον σοφώτερος, νηφαλιώτερος και πρακτικώτερος του πολυΐστορος βυζαντινού σχολάρχου υπήρξεν ο εν Τυρνάβω της Θεσσαλίας, αφανής και άσημος διδάσκαλος και ιερεύς Ιωάννης Πέζαρος, όστις επί ετησίω μισθώ 250 γροσίων, ιερούργει, εβάπτιζεν εκήρυττε μετά ζήλου τον λόγον του Θεού και εδίδασκεν ευσυνειδήτως τους παίδας της κωμοπόλεως, και όστις, άμα πόρρωθεν ακούσας του Μακραίου το θριαμβικόν αγώνισμα, ανέκραξε γελών «ω! ακόμη είμεθα νήπιοι και ψοφοδεείς!«

ΥΓ. Όλα τα βιβλία που αναφέρονται στο ιστοσημείωμα υπάρχουν στο διαδίκτυο. Διάολε! Στα 2009 μ.Χ. βρισκόμαστε…

Διονύσιος Θερειανός (πηγή: http://pandektis.ekt.gr/dspace/handle/123456789/60446)