CDRSEE III

Προηγούμενα σημειώματα: CDRSEE I, CDRSEE II

Τον τελευταίο χρόνο, και υπό τον γενικό τίτλο Εναλλακτικό Εκπαιδευτικό Υλικό για τη Διδασκαλία της Νεότερης Ιστορίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, κυκλοφόρησαν τέσσερα Βιβλία Εργασίας. Τα τέσσερα αυτά εγχειρίδια είναι διαθέσιμα μέσω του διαδικτύου [επειδή είναι σε μορφή pdf είναι απαραίτητη η χρήση ενός ειδικού προγράμματος όπως το Acrobat Reader ή το Foxit Reader, το οποίο και συνιστώ (μικρότερο μέγεθος, ταχύτερο)]:

1. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σελ. 149.
2. Έθνη και Κράτη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, σελ. 147.
3. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, σελ. 137.
4. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, σελ. 159.

Τα εγχειρίδια αυτή τη στιγμή διατίθενται σε τρεις γλώσσες: ελληνικά, σερβικά, αγγλικά.

Όπως τονίζει και η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Χριστίνα Κουλούρη, διευθύντρια της σειράς, στη «Γενική Εισαγωγή» [Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σελ. 10], «αυτά τα Βιβλία Εργασίας (ΒΕ) δε φιλοδοξούν να αντικαταστήσουν τα εγχειρίδια ιστορίας τα οποία χρησιμοποιούνται τώρα στο σχολείο».

Τα εγχειρίδια, όπως μπορούν να διαπιστώσουν όλοι, είναι συμπιλήματα φωτογραφιών, σκίτσων, πινάκων και αποσπασμάτων από βιβλία, επιστολές και δημοσιεύματα του τύπου. Αυτός ήταν και ο σκοπός των ιθυνόντων της σειράς, αφού, όπως αναφέρει η Χ. Κουλούρη [ό.π. σελ. 9-10], «προτιμήσαμε να συντάξουμε θεματικά εγχειρίδια (Βιβλία Εργασίας) που περιέχουν τεκμήρια – κείμενα και εικόνες – και τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά προς τα υπάρχοντα εγχειρίδια».

Δεν θα ασχοληθώ με το περιεχόμενο των Βιβλίων Εργασίας, αλλά νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να παραθέσω δύο προτάσεις της Χ. Κουλούρη [ό.π. σελ. 10] για να γίνει κατανοητός ο σκοπός αυτής της έκδοσης. Προτείνονται, λοιπόν, «δύο μείζονες αλλαγές»: «Αλλαγή της ιστοριογραφικής προσέγγισης» και «Αλλαγή της παιδαγωγικής προσέγγισης». Μεταξύ άλλων αναφέρονται και τα εξής [οι υπογραμμίσεις στο πρωτότυπο]: «Η ιστορία που διδάσκεται στο σχολείο δεν θα είναι εθνικιστική ιστορία […] Διδασκόμαστε την ιστορία για να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε το παρελθόν μας. Αν το συλλογικό υποκείμενο της εθνικής ιστορίας που διδάσκεται στο σχολείο είναι το έθνος, επιχειρείται να δειχτεί ότι το έθνος δεν αποτελεί και τη μοναδική δυνατή ταυτότητα του ατόμου. Οι μαθητές καλούνται να υπερβούν το έθνος και να ταυτιστούν με στενότερα ή ευρύτερα σύνολα, κατανοώντας ότι υπάρχουν πολλές ταυτότητες που συμπληρώνουν η μία την άλλη.»

[Μία παρατήρηση που είχα κάνει στο πρώτο ποστ αυτής της σειράς: «Δηλαδή, για να καταλάβω καλύτερα: Από τη μια πλευρά, ομογενοποιούμε την εθνοκεντρική ιστορία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, και από την άλλη ξαναγράφουμε μια τοπικοκεντρική [ή ανθρωποκεντρική] ιστορία; Δηλαδή, ισοπεδώνουμε από τα πάνω [παραμερίζοντας τον εθνοκεντρισμό] και διαιρούμε [ξανά] από τα κάτω;«]

Μπορούμε συνεπώς να καταλήξουμε αβίαστα στο συμπέρασμα ότι τα Βιβλία Εργασίας επιχειρούν μία «απο-εθνικοποιημένη» προσέγγιση της ιστορίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, σε αντίθεση με την «εθνικιστική ιστορία» η οποία διδάσκεται μέχρι σήμερα στους μαθητές της περιοχής. Φυσικά τα ζητήματα δεν είναι τόσο απλά. Η συζήτηση όμως γι’ αυτά ξεφεύγει από τα όρια αυτών των σημειωμάτων. Προτείνω, σε όποιον ενδιαφέρεται για μια κριτική άποψη πάνω σ’ αυτή τη νέα ιστοριογραφική προσέγγιση, να διαβάσει στο τελευταίο τεύχος [# 62] του περιοδικού Άρδην το κείμενο του Γιώργου Καραμπελιά «Ένα εγχείρημα καθολικής αναθεώρησης», που αποτελεί αναδημοσίευση από το βιβλίο του 1204 – Η Διαμόρφωση του Νεώτερου Ελληνισμού [Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2006], όπου και παρουσιάζεται ολόκληρο το ρεύμα των εν Ελλάδι «νέων ιστορικών».

Joint History Project

Η απο-εθνικοποιημένη προσέγγιση της ιστορίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης απαιτεί, ωστόσο, και την ύπαρξη ενός απο-εθνικοποιημένου φορέα ο οποίος θα αναλάβει να φέρει εις πέρας το όλο εγχείρημα. Δηλαδή, ενός υπερεθνικού φορέα, ο οποίος θα δρα δίχως να υπόκειται σε έλεγχο από κάποιο έθνος-κράτος της περιοχής.

Τα τέσσερα Βιβλία Εργασίας αποτελούν μέρος του Προγράμματος για την Κοινή Ιστορία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης [Southeast European Joint History Project (JHP)]. To JHP αποτελεί μια πρωτοβουλία του Κέντρου για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη [Center for Democracy and Reconciliation in Southeast Europe].

Και κάπου εδώ αρχίζουν τα «προβλήματα» και οι προβληματισμοί.

Από τη δεύτερη ήδη σελίδα και των τεσσάρων Βιβλίων Εργασίας πληροφορούματε ότι χορηγός της ελληνικής έκδοσης είναι το «Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη«. [Συνοπτική παρουσίαση της ιστορίας και των δραστηριοτήτων του ιδρύματος, στα ελληνικά, εδώ.] Το Ίδρυμα θα μας απασχολήσει σε κάποιο από τα επόμενα σημειώματα.

Στην ίδια, ωστόσο, σελίδα των Βιβλίων Εργασίας διαβάζουμε ότι χορηγοί της αγγλικής έκδοσης των εγχειριδίων ιστορίας είναι: «Υπουργείο Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Οργανισμός των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID), Υπουργείο Εξωτερικών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Σύμφωνο Σταθερότητας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη.»

Ω! Δηλαδή τα υπουργεία Εξωτερικών των ΗΠΑ και της Γερμανίας που ευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά για τη μετατροπή των Βαλκανίων σε πυριτιδαποθήκη πριν από 15 χρόνια, όταν και επέβαλαν τον διαμελισμό της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, υποδαυλίζοντας κάθε είδους εθνικιστικά-αποσχιστικά κινήματα στην περιοχή, σήμερα προωθούν την απο-εθνικοποίηση μέσω των ιστορικών εγχειριδίων; Όμορφος κόσμος αγγελικά πλασμένος…

Η USAID είναι κυβερνητική υπηρεσία των ΗΠΑ, μέσω της οποίας διοχετεύεται το μεγαλύτερο μέρος της -μη στρατιωτικής- βοήθειας των ΗΠΑ προς άλλες χώρες. Οι σχέσεις USAID και CIA προκαλούν αρκετές συζητήσεις. Σχετικές πληροφορίες και links στη Wikipedia, όπου, μεταξύ άλλων, υπάρχει και παραπομπή σε άρθρο της Eva Golinger, στο οποίο η συντάκτης του ισχυρίζεται πως «Η USAID λειτουργεί ως όργανο για τη διείσδυση της CIA στην κοινωνία των πολιτών, καθιστώντας δυνατή τη ‘νόμιμη’ χρηματοδότηση (σ.σ. οργανώσεων και ατόμων) με εκατομμύρια δολάρια για την προώθηση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ στις άλλες χώρες καθώς και τον επηρεασμό της εσωτερικής πολιτικής ζωής ξένων χωρών, δίχως να υπόκειται στον έλεγχο του Κογκρέσου»… Η E. Golinger παραθέτει και σειρά επίσημων -αποχαρακτηρισμένων- εγγράφων από τις ΗΠΑ, σχετικά με τις δραστηριότητες της USAID στη Βενεζουέλα, και ισχυρίζεται ότι η CIA χρησιμοποίησε την USAID στην επιχείρηση αποσταθεροποίησης και ανατροπής του Ούγο Τσάβες…

Το Σύμφωνο Σταθερότητας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1999, στοχεύει στην ενδυνάμωση της ειρήνης, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της οικονομίας στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Μέλη του είναι όλα τα κράτη της πρώην ενιαίας Γιουγκοσλαβίας [πλην Σλοβενίας], η Αλβανία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Μολδαβία. Στις αρχές του 2008, το Σύμφωνο θα αντικατασταθεί από ένα άλλο δίκτυο το Περιφερειακό Συμβούλιο Συνεργασίας [Regional Co-operation Council (RCC)], στο οποίο θα ενσωματωθούν και οι λειτουργίες του South East European Co-operation Process (SEECP), στο οποίο συμμετέχουν οι χώρες του Συμφώνου καθώς και η Ελλάδα και η Τουρκία.

Τέλος, χορηγός της σερβικής έκδοσης των Βιβλίων Εργασίας είναι το Fund for an Open Society – Serbia, ένα ακόμη από τα πολλά ιδρύματα του Τζωρτζ Σόρος που δραστηριοποιούνται στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας. Χρειάζεται άραγε να προσθέσουμε κάτι για τις «έγχρωμες επαναστάσεις» των τελευταίων ετών σε μια σειρά χωρών; Όταν και -«απο-εθνικοποιημένα»- ιδρύματα, σε στενή συνεργασία με διάφορες «υπερεσίες» χρηματοδοτούσαν «Μη» Κυβερνητικές Οργανώσεις για να ανατρέψουν τις κυβερνήσεις διαφόρων χωρών;

Επόμενο σημείωμα: CDRSEE IV