Το νέο «εξεγερσιακό» υποκείμενο ή «ποιος χρειάζεται τους νέους;»

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειο της ισχύος της (γεωγραφικής τε και οικονομικής) περί το 180 μ.Χ. Ο θάνατος του Αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου εκείνη τη χρονιά σηματοδότησε την αρχή του τέλους της Pax Romana. Τους αιώνες που ακολούθησαν η Αυτοκρατορία συρρικνωνόταν σταδιακά τόσο εξαιτίας της απώλειας εδαφών από τις εισβολές των βαρβάρων, όσο και εξαιτίας των οικονομικών προβλημάτων που δημιουργούσε η ανάγκη αντιμετώπισης των φυλών που, με ολοένα και μεγαλύτερη συχνότητα, εμφανίζονταν στα σύνορά της.

Τηρουμένων των όποιων αναλογιών, η σημερινή αγγλοσαξονική Αυτοκρατορία (δηλαδή, το οικονομικό μοντέλο της καπιταλιστικής ανάπτυξης και το πολιτικό μοντέλο της ρεπούμπλικας – αφού, σαφέστατα, αυτό έλκει την καταγωγή του από την αρχαία Ρώμη και όχι από την αρχαία Αθήνα), βρίσκεται ήδη σε παρακμή. Έχοντας επεκτείνει τη γεωγραφική της επικράτεια σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, έχοντας επιβάλει το οικονομικό της μοντέλο σχεδόν καθολικά και έχοντας «εκδημοκρατίσει» το σύνολο σχεδόν των κρατών, η Αυτοκρατορία αδυνατεί πλέον να επεκταθεί τόσο στο χώρο όσο και οικονομικά.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη, και στα πρώτα της ακόμα στάδια, δεν είναι αποτέλεσμα παρά του πυραμιδωτού σχήματος του καπιταλιστικού μοντέλου, που αφού λεηλάτησε ό,τι μπορούσε να λεηλατήσει σε επίπεδο όχι μόνον χρηματοπιστωτικών αγορών αλλά και πόρων, δεν είχε παρά μόνον μία διέξοδο: να αρχίσει να τρώει τις ίδιες τις σάρκες του.

Οι γενικευμένοι πολιτισμικοί πόλεμοι που έχει εξαπολύσει η Αυτοκρατορία την τελευταία εικοσαετία, βασισμένη στα σενάρια περί σύγκρουσης των πολιτισμών του, πρόσφατα αποθανόντος, Σ. Χάντινγκτον, ή περί του μεγάλου παιχνιδιού ζατρικίου του Ζ. Μπρεζίνσκυ, μόλις και μετά βίας αποκρύπτουν το γεγονός ότι δεν πρόκειται πια για πολέμους στα σύνορα της Αυτοκρατορίας, αλλά στο ίδιο το εσωτερικό της. Οι «βάρβαροι» της Καμπούλ ή του Βελιγραδίου κινούνται εξίσου άνετα εκεί όσο άνετα κινούνται και στην Ουάσινγκτων ή το Λονδίνο. Οι «βάρβαροι» δεν βρίσκονται πια εκεί έξω, αλλά εδώ μέσα.

Κι έτσι οι εισβολές των «βαρβάρων» στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας λαμβάνουν πλέον τη μορφή κοινωνικών εξεγέρσεων. Από το Λος Άντζελες της περασμένης δεκαετίας, μέχρι την Αργεντινή μετά την οικονομική κρίση του 2001, ως τα προάστια της Γαλλίας το 2005, και μέχρι τα Δεκεμβριανά του 2008 στη χώρα μας, χωρίς, βέβαια, να λησμονούμε και τις εκατοντάδες εξεγέρσεις των τελευταίων χρόνων σε ολόκληρο τον πλανήτη για την αλματώδη αύξηση της τιμής των τροφίμων.

Ο όρος «βάρβαροι», που χρησιμοποιώ, δεν εμπεριέχει απαραίτητα και κάποια αρνητικά νοήματα, αλλά, πιστεύω, πως, σε τελική ανάλυση, και μέχρι να βρεθεί ένας όρος που να περιγράφει σαφέστερα το νέο «εξεγερσιακό» υποκείμενο, είναι ικανοποιητικός. Επίσης, δεν θεωρώ ότι οι όροι «εισβολή» ή «εξέγερση» περιγράφουν ικανοποιητικά, ο καθένας από μόνος του ή ακόμα και χρησιμοποιώντας τους από κοινού, το καινούργιο φαινόμενο. Πώς άραγε θα μπορούσαμε να περιγράψουμε φαινόμενα τόσο πολιτικά, όπως την περίπτωση της Αργεντινής, όπου εκατοντάδες επιχειρήσεις/εργοστάσια βρίσκονται ακόμα υπό κατάληψη και λειτουργούν υπό καθεστώς αυτοδιαχείρισης από τους εργαζόμενους σ’ αυτά, ή τόσο «απολιτικά» όσο το κάψιμο χιλιάδων αυτοκινήτων στα γαλλικά προάστια; Εν ολίγοις, χρειαζόμαστε καινούργιους όρους για να περιγράψουμε καινοφανή και πρωτοφανή φαινόμενα. Εν αναμονή…

Το νέο «εξεγερσιακό» υποκείμενο, οι «βάρβαροι», έκανε την εμφάνισή του στην Ελλάδα, μια χώρα της περιφέρειας, πολύ νωρίτερα ίσως από ό,τι θα περίμενε κάποιος, τη στιγμή, μάλιστα, που η παγκόσμια οικονομική κρίση μόλις και αχνοφαίνεται στον ορίζοντα.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση… Διότι η κρίση του οικονομικού μοντέλου «ανάπτυξης» στην Ελλάδα είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού εδώ και χρόνια. Δεν χρειάζεται, νομίζω, να υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες. Επιπλέον, η κρίση του πολιτικού συστήματος στη χώρα μας δεν αποτελεί απλώς μια κρίση του μεταπολιτευτικού συστήματος, αλλά μια κρίση του παρλαμενταρισμού, όπως αυτός εφαρμόζεται εδώ και 150 περίπου χρόνια. Ενώ, τέλος, οι τεράστιες κοινωνικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών οδήγησαν μεν τη χώρα από μια μορφή προκαπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων σε μια μορφή μεταμοντερνισμού του δήθεν, όμως το αποτέλεσμα ήταν η γενικευμένη αφασία.

Το «μπούκωμα», ή ο κορεσμός αν προτιμάτε, της ελληνικής κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα (οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό) γεννοβόλησε όλο αυτό το πρόσφατο «τερατούργημα». «Τερατούργημα» εντός εισαγωγικών, αφού όλα -ή σχεδόν όλα- τα ενδεχόμενα είναι πλέον ανοιχτά. Και με την «εισαγόμενη» οικονομική κρίση ante portas, παρακινδυνευμένες δεν είναι μόνον οι προβλέψεις αλλά ακόμη και τα σενάρια πολλαπλών επιλογών.

Ένα είναι το βέβαιο: στο άμεσο μέλλον -στο άμεσο!- οι «βάρβαροι» θα εξακολουθήσουν να «εισβάλουν», θα συνεχίσουν να «εξεγείρονται». Και, άνευ συγκλονιστικών απροόπτων, ο αριθμός των «βαρβάρων» στους δρόμους θα αυξάνεται.

Όμως, ποιο είναι επιτέλους αυτό το νέο «εξεγερσιακό» υποκείμενο; Ή, τουλάχιστον, ποιοι ήταν οι «βάρβαροι» του Δεκέμβρη;

Στον πολιτικό (;) πυρήνα του νέου υποκειμένου βρίσκονται οι «γνωστοί-άγνωστοι». Ο τόσο ανομοιογενής, ιδεολογικά και πολιτικά, αντιεξουσιαστικός/αναρχικός χώρος. Με τα τόσα κοινά στοιχεία, αλλά και τις τεράστιες ασυμφωνίες. Από τους νετσαγιεφικούς ως τους αναρχοσταλινικούς και από τους έμμεσους θιασώτες της παγκοσμιοποιημένης Αυτοκρατορίας ως τους αναρχοδημοκράτες και τους μπαχαλάκηδες. Δεν είναι όλοι τους «σπάστες», δεν σπέρνουν όλοι πίσω τους μολότωφ…

Στην απολίτικη (;) περιφέρεια του νέου υποκειμένου συναντούμε έναν τεράστιο αριθμό «φυλών», από τους λούμπεν βάνδαλους  ως τους κυριλάτους πλιατσικολόγους. Από τους πένητες των μητροπόλεων ως τους μικροκακοποιούς και τους ναρκομανείς, από τους άστεγους περιθωριοποιημένους μέχρι τους εξαθλιωμένους -εξ Ασίας- μετανάστες. Από εκείνους που πλιατσικολογούν για να ικανοποιήσουν άμεσες, και υπαρκτές ανάγκες, ως εκείνους, τους κυριλάτους πλιατσικολόγους, που λεηλατούν ως κλέφτες του κοινού ποινικού δικαίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: μπροστά στις σπασμένες τζαμαρίες καταστήματος ηλεκτρονικών, συναντιούνται δύο ομάδες «κυριλάτων», δηλαδή καλοντυμένων, πλιατσικολόγων, εξοπλισμένων με ομοιόμορφες τσάντες για τη μεταφορά των «εμπορευμάτων». Μετανάστες στην Ελλάδα, οι μεν ελληνικής καταγωγής, οι δε μη ελληνικής καταγωγής. Κι εκεί που, σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, θα είχαμε μια «άνευ αρχών σύγκρουσή» τους, τώρα έχουμε την «ταξική συμφιλίωσή» τους. Η συμφωνία κλείνεται άμεσα: μόνον δύο laptop για τον καθένα…

Και το κοινωνικό υπόστρωμα του νέου «εξεγερσιακού» υποκειμένου;

Εν δυνάμει, ολόκληρη η ελληνική κοινωνία. Στην πράξη, χιλιάδες νέοι. Μετά τις πρώτες συγκρούσεις, ακόμα και πολλοί μπαχαλάκηδες παρακολουθούσαν έκπληκτοι, «αμύητους», ως εκείνη τη στιγμή, νεαρούς να πρωτοστατούν στα σπασίματα και στη ρίψη μολότωφ και λίθων. Την Σκουφά, για παράδειγμα, «την κατέβασαν» μερικές εκατοντάδες «αμύητοι» νεαροί, που ήταν αραχτοί στην πλατεία Φιλικής Εταιρείας (πλατεία Κολωνακίου!) και, ξαφνικά, «αποφάσισαν» να κάνουν «ντου». Το πρώτο βράδυ των επεισοδίων, η Ερμού «κατέβηκε» από «οργανωμένη ομάδα» αναρχικών. Διότι μπορεί μεν η Αστυνομία και τα κατεστημένα ΜΜΕ να μιλούν για «άβατο των Εξαρχείων», όμως η «ιδιαιτερότητα» των Εξαρχείων είναι πια παντού…

Γιατί όμως «εν δυνάμει, ολόκληρη η ελληνική κοινωνία»; Γιατί «στην πράξη, χιλιάδες νέοι»;

Διότι τη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν την χρειάζεται πλέον το «σύστημα»…

Στην αφίσα που είχαν κυκλοφορήσει την περασμένη άνοιξη το Άρδην και η Ρήξη, για τα 40χρονα του Μάη, διαβάζαμε όσα είχαν συζητηθεί σε μια διάσκεψη της παγκόσμιας ελίτ, που είχε οργανώσει ο Μ. Γκορμπατσώφ στα μέσα της περασμένης δεκαετίας στην Καλιφόρνια (από το βιβλίο του Ζ.-Κ. Μισεά, Η Εκπαίδευση της Αμάθειας):

«Ως τον ερχόμενο αιώνα τα δύο δέκατα του ενεργού πληθυσμού θα ήταν αρκετά για να διατηρηθεί η δραστηριότητα της παγκόσμιας οικονομίας.

Το κύριο πολιτικό πρόβλημα, που το καπιταλιστικό σύστημα είναι υποχρεωμένο να αντιμετωπίσει τις επόμενες δεκαετίες, μπορεί να διατυπωθεί με κάθε αυστηρότητα: πώς θα είναι δυνατό για την ελίτ του κόσμου, να διατηρηθεί η διακυβερνησιμότητα της κατά τα 80% υπεράριθμης ανθρωπότητας, της οποίας το ανώφελο έχει ήδη προγραμματίσει η φιλελεύθερη λογική;

Η λύση, που επικράτησε στη σύσκεψη ως πιο λογική, ήταν αυτή που πρότεινε ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι. Και της έδωσε το όνομα tittytainment [άρτος και θέαμα].

Με αυτόν τον νεολογισμό-βαλίτσα επρόκειτο απλούστατα να ορισθεί ένα «κοκτέιλ αποβλακωτικής διασκέδασης και επαρκούς διατροφής που θα επέτρεπαν να διατηρηθεί σε καλή διάθεση ο αποστερημένος πληθυσμός του πλανήτη«.»

Κανείς, δηλαδή, δεν χρειάζεται τους νέους. Ουσιαστικά, κανείς δεν χρειάζεται ούτε και τους μεγαλύτερους σε ηλικία…

Και όταν ο αποστερημένος πληθυσμός του πλανήτη χάσει την καλή του διάθεση, τότε οι δρόμοι πλημμυρίζουν από «βαρβάρους»…

_ _ _ _ _ _

Αυτό το κείμενο γράφτηκε για τη Ρήξη και δημοσιεύεται στο φύλλο που κυκλοφόρησε σήμερα.